Pogłębiająca się z roku na rok susza powoduje niedostatek wody w środowisku przyrodniczym. Działania leśników w zakresie małej retencji wodnej poprawiają bilans wodny środowiska i łagodzą negatywne skutki zmian klimatycznych.

Już w 2000 roku zielonogórscy leśnicy razem z przyrodnikami z Klubu Przyrodników ze Świebodzina rozpoczęli odtwarzanie małej retencji wodnej i ochronę mokradeł w lubuskich lasach. W 2007 roku został wykonany Projekt Małej Retencji Wodnej terenów zarządzanych przez Nadleśnictwo Lubsko.

W następnych latach nadleśnictwo włączyło się w działania w ramach ogólnopolskiego projektu Zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych, realizowanego w ramach Programu Operacyjnego UE Infrastruktura i Środowisko.

Podjęto prace służące:

• zabezpieczeniu zasobów wodnych w lesie,
• zapobieganiu skutkom powodzi oraz suszy,
• poprawie różnorodności biologicznej,
• odtwarzaniu zdegradowanych siedlisk o charakterze wodno-błotnym.

Zbiornik retencyjny, fot. Paweł Mrowiński

W ramach projektu do końca 2014 r. powstały lub zostały przebudowane na terenie Nadleśnictwa Lubsko 34 obiekty: 

• 2 zbiorniki retencyjne,
• 22 drewniane zastawki,
• 5 progów kamienno-drewnianych,
• 2 progi kamienne,
• 2 mnichy,
• rów leśny z ekologiczną zabudową (3 km).

Do kontroli, pomiarów i badań wód zamontowanych zostało 99 piezometrów, czyli specjalnych urządzeń przy ziemnych budowlach hydrotechnicznych.

Spowolnienie przepływu wody poprzez obiekty piętrzące, fot. Paweł Mrowiński

Spowolnienie przepływu wody - drewniana zastawka, fot. Archiwum Nadleśnictwa Lubsko

Poprzez obiekty małej retencji zatrzymano ok. 45,5 tys. m³ wód powierzchniowych oraz ok. 126.5 tys. m³ wód gruntowych.

Efekty programu to przede wszystkim:

• poprawa stosunków wodnych i podniesienie wody w gruncie,
• odtworzenie mokradeł, cieków i stawów,
• powstanie okresowych rozlewisk łąkowych,
• poprawa warunków życia dla wielu organizmów, w tym ssaków, ptaków wodno-błotnych i drapieżnych, w tym rybołowa. 

Zachęcamy do obejrzenia filmu o roli wody w lesie - opowiada leśnik Paweł Mrowiński (poniżej).

Nowy projekt - "Chlebice"

Obecnie Nadleśnictwo Lubsko prowadzi działania w ramach ogólnopolskiego projektu pod nazwą Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych.

Zadanie prowadzone na terenie nadleśnictwa pod nazwą Odbudowa urządzeń małej retencji – śródleśne zbiorniki wodne „Chlebice" na terenie Nadleśnictwa Lubsko ma przede wszystkim na celu utrzymanie wody w zbiornikach, co pozwoli na wzmocnienie odporności lasu oraz zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych związanych ze zmianami klimatycznymi.

Członkowie Rady Społeczno-Naukowej LKP "Bory Lubuskie" nad zbiornikami w Chlebicach,

kwiecień 2016 r., fot. Paweł Mrowiński

Zbiorniki wodne mają łączną powierzchnię 11,04 ha i usytuowane są w systemie przepływowym w naturalnych dolinach rowów leśnych, które przedzielone zostały groblami ziemnymi z usytuowaniem w tych groblach budowli piętrząco-spustowych w postaci mnichów.

Utrzymanie wody w zbiornikach następuje w wyniku spiętrzenie wody na budowlach piętrzących. Budowle te przystosowane są także do przepuszczenia wody dla zasilania niżej leżących zbiorników.

Długotrwała susza prowadzi m.in. do zamierania drzew, degradacji ekosystemów oraz pogorszenia warunków życia wielu gatunków zwierząt. Stwarza również zagrożenie pożarowe.

Działania Lasów Państwowych w zakresie magazynowania wody w lesie i spowolnienia jej odpływu przeciwdziałają lub zmniejszają negatywne skutki zmian klimatu oraz sprzyjają zachowaniu lasów w dobrej kondycji.